بررسی مختصات زبانی و سبکی قابوس نامه

چکیده کتاب ارزشمند قابوس نامه از دیرباز مورد توجه و اقبال ادب دوستان و خوانندگان آثار فصیح وکهن فارسی قرار داشته است. عنصرالمعالی نویسنده ی دانشمند این کتاب، در چهل وچهار باب « از هر علمی و هر هنری و هر پیشه ای » (قابوس نامه ، ص263) که می دانست، فصلی یاد کرده است تا حاصل تجربیات عمر شصت وسه ساله اش را بدون کمترین نشانی از سرزنش و تحقیر و فضل فروشی در اختیار پسرش گیلانشاه و نیز « آن کس که خدای تعالی ویرا نیک بخت آفریده است» (قابوس نامه ، ص 264) قرار دهد. این متن سرشار است از واژه ها و ترکیبات و تعبیرات زیبای فارسی و نیز گنجینه ای است از جملات قصار پندآموز و ضرب- المثل های رایج در زمان خود. هدف نگارنده ی این سطور، تحقیق و بررسی کتاب قابوس نامه از نظر علوم زبانی و ادبی در حد توان بوده است. از این رو متن حاضر در یک مقدمه و شش فصل تنظیم گردید. فصل اول به بررسی تغییرات و دگرگونی های اصوات نسبت به تلفظ امروزی همچنین شیوه ی رسم الخط کتاب اختصاص یافت. در فصل دوم به معرفی نوع و ساختمان کلمات یا همان صرف در قابوس نامه پرداختیم. در فصل سوم تحت عنوان بررسی سطح نحوی، برخی مباحث نحوی کتاب را مورد مطالعه قرار دادیم. تدوین فصل چهارم نیز جهت مشخص نمودن میزان تأثیر زبان عربی بر قابوس نامه ضروری به نظر می رسید. همچنین برای معرفی کامل این اثر ناگزیر از تشریح و تعریف لغات و اصطلاحات غریب آن بودیم از این رو فصل پنجم را به این امر اختصاص دادیم. در فصل ششم نیز به بررسی سطح ادبی کتاب پرداختیم و آرایه های لفظی و معنوی به کار رفته در متن را برشمردیم. این رساله بر مبنای کتاب قابوس نامه ی عنصرالمعالی کیکاووس بن اسکندر بن قابوس بن وشمگیر بن زیار به اهتمام و تصحیح مرحوم غلامحسین یوسفی که شرکت انتشارات علمی و فرهنگی در چاپ پانزدهم سال 1386 به طبع رسانیده است، شکل یافته است. روش کار بر مطالعات کتابخانه ای و تحلیل و بررسی آماری استوار بوده و تمام عناوین و موضوعات انتخاب شده در این رساله بر مبنای کتب سنتی و جدید متقن و مورد اعتماد اهل فن نگاشته شده است.